Gesprekken onder zussen over ouders kunnen heel onthullend zijn. Het is verbazingwekkend hoe verschillend vader en moeder door hun kinderen worden waargenomen. Sommige dingen komen pas naar boven na de dood van een ouder. Zinnen als: “Heb je het over onze vader? Heb ik iets gemist of heb je iets verdrongen?” Of, “Ik zal nooit vergeten hoe papa me niet liet vallen in mijn moeilijke tijd!”
Gesprekken over welke rol God in ons leven speelt, kunnen niet minder spannend zijn. Vooral in tijden van crisis komt wie God voor ons is naar voren: leeft hij mee of laat de menselijke ellende hem ongemoeid? Heeft hij de leiding over onze wereld of laat hij die over aan de machthebbers? Is hij rechtvaardig of onrechtvaardig, almachtig of hulpeloos, harteloos of barmhartig?
“God is barmhartig”, beweert Jezus, ongeacht de vragen of ideeën die zijn toehoorders hebben, wanneer hij hen aanspoort:

“Wees barmhartig, zoals jullie vader barmhartig is.”

Veel mensen zijn op weg om hem te ontmoeten. Sommigen hebben mee gemaakt hoe Jezus zich tot hen wendt te midden van alle mensen, terwijl ze anders in de marge zitten – verschoppelingen vooral vanuit het perspectief van de vromen en hun religieuze leiders. Het aantal mensen rond Jezus groeit. Sommigen houden wat afstand, anderen zijn erg dichtbij. Zo ook zijn twaalf discipelen, die hij zojuist uit hun vorige levens en in zijn navolging heeft geroepen. Jezus nodigt hen uit om hun leven te laten veranderen:

“Wees barmhartig, zoals jullie vader barmhartig is.”

Lucas de arts vertelt vele genezingsverhalen in zijn Evangelie. Hij richt zijn blik niet op de machtigen, maar op de kleine mensen, de zwakken en de bezwaarden: op de zieken, de herders, de prostituees, de weduwen, de wezen, de ‘publiekstrekkers en de zondaars’. Hun lijden gaat naar het hart van Jezus en drijft hem naar plaatsen die iedereen vermijdt. Hij is daar waar de sterken nooit zouden zoeken naar de door God gezonden Messias.
Dit begon al met zijn geboorte. De kunstenares Stefanie Bahlinger kiest voor eenvoudige jute als achtergrond voor haar grafiek, in het midden daarvan ligt een klein kind omgeven door warm rood – een verwijzing naar de oorspronkelijke betekenis van “barmhartigheid”: baarmoeder, moederschoot. In dit kind komt God zelf ter wereld, op de lage plaatsen van zijn geliefde schepping. Aangegeven door een gedeelte van de aardronde erachter. Het is precies dit motief van de nederige God dat de kunstenaar kiest om zijn “meest oorspronkelijke eigenschap”, zijn barmhartigheid, te illustreren. In Jezus wordt het tastbaar, God maakt zichzelf kwetsbaar. Zo is het goddelijke kind, omgeven door warmgeel goud, al gemarkeerd door het kruis.
Wie Jezus ontmoet, ervaart redding en verlossing in het hier en nu. “En al wat leeft zal zien hoe God redding brengt”, kondigt Johannes de Doper Jezus aan (Lucas 3:6).
God houdt van zijn mensenkinderen en heeft medelijden met hen. Hij zoekt de verlorenen op en viert feesten van vreugde voor de gevondenen. Jezus citeert het woord van de profeet uit Jesaja 61:1-2 in de synagoge van Nazareth en weet dat het in zijn persoon in vervulling is gegaan: “De Geest van de Heer rust op mij, want hij heeft mij gezalfd. Om aan armen het goede nieuws te brengen heeft hij mij gezonden, om aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken en aan blinden het herstel van hun zicht, om onderdrukten hun vrijheid te geven, om een genadejaar van de Heer uit te roepen.”. (Lukas 4:18, 19)
De evangelist Lucas interpreteert het Jezusverhaal als een voortzetting van Gods geschiedenis met Israël. Gods geschiedenis van verlossing kan door niets of niemand tegengehouden worden. Allen die Jezus volgen maken deel uit van deze geschiedenis en zijn geroepen om te helpen bij de opbouw van zijn koninkrijk. Hoe kan dit gebeuren?

“Wees barmhartig, zoals jullie vader barmhartig is.”

Het maakt niet uit hoe anderen leven, “Wees barmhartig!” We moeten ons niet laten leiden door het gedrag van anderen. Ook niet door wat er voor onszelf in zit. Waar het om gaat is enkel Gods hartstochtelijke barmhartigheid, die “onverdiend” tot ons komt door Zijn genade en trouw.
Is het niet aanmatigend om aan deze hoge standaard van Jezus te willen voldoen? Ik bereik snel mijn grenzen met mijn wil om goed te doen. Mijn verbazing over de voorbeeldige daden en woorden van Jezus helpt me ook niet veder. Wat indruk op me maakt in de afbeelding is de dynamiek die uitgaat van het kind dat veilig is. Warmgekleurde oppervlakken die in de Bauhaus-stijl met elkaar verbonden zijn, spreiden zich uit en vormen een beschermende ruimte. Met de rode en oranje tinten neemt de kunstenaar de vlam van de Heilige Geest op die al boven het kind uitsteekt. Sinds Pinksteren heeft de Heilige Geest de mensen over de generaties heen geïnspireerd om zijn koninkrijk op te bouwen, om zijn genezende evangelie in woord en daad te verkondigen. Nogal veelzijdig en stijlvol in hun respectievelijke tijden. Warm schittert zijn koninkrijk al in witte kleuren op de achtergrond.
In de linke helft beneden op het beeld vallen onduidelijke, verwarde lijnen op, die naar boven toe sterker worden. In de rechterhelft van de afbeelding lopen duidelijke witte lijnen van onder naar boven en vormen samen met de vage lijnen aan de andere kant de spitsboog van een gotisch raam. Aan de linkerkant lijkt het raam gebroken te zijn, aan de rechterkant bijna intact. Maar het kruis op het lichaam van het kind wijst al op zijn lijden en dood en herinnert ons aan zijn woord: “Ik ben het levende brood dat uit de hemel is neergedaald; wanneer iemand dit brood eet zal hij eeuwig leven. En het brood dat ik zal geven voor het leven van de wereld, is mijn lichaam.” (Johannes 6:51). Zijn bloed, teken van zijn liefde voor ons, doordringt en verandert de aarde.
Er is geen zichtbare activiteit in de grafiek. Het straalt wel de onverwoestbare, wereld-veranderende kracht van Gods barmhartigheid uit, waarin ook zijn kinderen delen en die hen verandert. Het verandert ook mij en helpt me om voor mezelf barmhartig te zijn. Ik hoef niets te geven wat ik zelf niet heb gekregen.

“Wees, wordt barmhartig, zoals jullie vader barmhartig is.”

Dit is de enige reden waarom de oproep van Jezus geen buitensporige eis is. Omdat ik Gods barmhartigheid in Jezus tegenkom, kan ik ook verdragen dat ik niet zoveel van God niet begrijpen kan. Hoe goed dat HIJ ook naar mijn vragen en twijfels luistert en dat ik hem Vader mag noemen. Zijn hart klopt voor zijn kinderen, vooral voor de kleintjes en de zwakken. Bij hem ben ik veilig en word ik vastgehouden zoals de baby in de grafiek.
Hij gebruikt mijn onzekere en schuchtere “lijnen” en versterkt ze en brengt ze bij elkaar in de stralende witte boog van de grafiek. Hij is ook mijn persoonlijke huis van het leven, licht geschetst als een schets van de kunstenaar, niet te klein om in te wonen en te leven.
Mijn gebed is dat zijn nabijheid en liefde mij zal veranderen en mij tot een barmhartig persoon zal maken. Dat HIJ mij zal corrigeren waar ik, bewust of onbewust, mezelf of anderen tot de standaard van mijn handelen maak. God geef me de moed om wakker te zijn en aanwezig te zijn waar ik uitgedaagd word. Zonder krampachtige druk om de wereld te redden, al is het maar mijn kleine wereld. Maar ik kan het niet langer langs mij heen laten gaan als iemand aan de kant staat, om welke reden dan ook. “Ik wil niet meer met hem of haar te maken hebben!” is niet langer mogelijk voor me. Ik word uitgedaagd en wil altijd opnieuw ontdekken wanneer, waar en hoe ik “de naaste” kan zijn.
In geen geval zijn kinderen altijd blij en bemoedigd door de uitroep “Heel de Vader!”. In dit geval wel.

Motief: Stefanie Bahlinger
Tekst: Renate Karnstein